Prostate- Specific Antigen (PSA)

 Ειδικό αντιγόνο που αναγνωρίστηκε στον ανθρώπινο προστατικό ιστό το 1970. Απομονώθηκε το 1979 και εντοπίστηκε στον ορό το 1980. Από τα τέλη του 1980 το PSA χρησιμοποιείται ευρέως στις κλινικές έρευνες και αποτελεί τον πιο σημαντικό δείκτη για τον καρκίνο του προστάτη. Ο καρκίνος του προστάτη συνδέεται με τιμές PSA στον ορό 10 φορές υψηλότερες ανά γραμμάριο ιστού από την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη (Patel A et al J Urol 1997 Oct;158(4):1441-5)] 

 Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι μια ανδρογονοεξαρτώμενη πρωτεάση της σερίνης (androgen-regulated serine protease). Παράγεται από τα κύτταρα του επιθηλίου του προστάτη και τον καρκίνο του προστάτη και είναι ο πλέον χρησιμοποιούμενος σηματοδότης, που ανιχνεύεται στον ορό του αίματος για τον καρκίνο του προστάτη.

Αποτελεί μέλος της οικογένειας της ιστικής καλλικρεΐνης, της οποίας μερικά από τα μέλη της είναι επίσης ειδικά για τον προστάτη.

Το PSA είναι η κύρια πρωτεΐνη του σπέρματος, της οποίας η κύρια λειτουργία είναι να διασπάσει σπερμογκελίνες  [semenogelins] στο σπερματικό πήγμα.

Το PSA εκκρίνεται στους προστατικούς πόρους ως ένα αδρανές 244-αμινοξύ προένζυμο  [244-amino acid proenzyme (proPSA)] που ενεργοποιείται με το διαχωρισμό των επτά Ν-τελικών αμινοξέων  [seven N-terminal amino acids]. To proPSA  είναι διακριτές μοριακές μορφές του ελεύθερου PSA  στον ορό.

Το proPSA περιλαμβάνει το έμφυτο  proPSA καθώς επίσης και διάφορες κολοβωμένες μορφές του, εκ των οποίων το [-2] proPSA και  [-4] proPSA σχετίζονται περισσότερο με τον καρκίνο του προστάτη, παρά το  [-7] proPSA και  [-5] proPSA. Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι το  [-2] proPSA μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη, ιδιαίτερα σε ασθενείς με τιμές ολικού PSA μικρότερες των  4 microg/L [1].

Το PSA που εισέρχεται άθικτο στην κυκλοφορία συνδέεται γρήγορα με αναστολείς της πρωτεάσης και κυρίως την άλφα1-αντιχυμοθρυψίνη [alpha1-antichymotrypsin], αν και ένα κλάσμα του αδρανοποιείται στον αυλό των προστατικών πόρων με  πρωτεόλυση και κυκλοφορεί ως ελεύθερο PSA  [free PSA].

Αυτή η πρωτεολυτική αδρανοποίηση, καθώς και  ο διαχωρισμός του  proPSA προς PSA  είναι ολιγότερον αποτελεσματική στον καρκίνο του προστάτη.

Τα επίπεδα του  ολικού PSA του ορού [serum total PSA] είναι αυξημένα στον καρκίνο του προστάτη και οι μετρήσεις του PSA έχουν βοηθήσει δραματικά στη διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη.

Δυστυχώς, αν και τα υψηλά επίπεδα του  PSA είναι προγνωστικά για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη, εν τούτοις ένα μεγάλο ποσοστό περιορισμένων στο όργανο καρκίνων  εμφανίζουν πολύ χαμηλότερες τιμές ολικού PSA , οι οποίες συμπίπτουν με τις τιμές που βρίσκονται σε άνδρες χωρίς καρκίνο του προστάτη.

Η μέτρηση του ελεύθερου έναντι του ολικού PSA μπορεί να αυξήσει την ειδικότητα του PSA  για τον καρκίνο του προστάτη [2]. Υπό ανάπτυξη βρίσκονται δοκιμασίες μετρήσεων μορφών του  proPSA , οι οποίες μπορεί περαιτέρω να ενισχύσουν την ικανότητα ανίχνευσης καρκίνου του προστάτη στα αρχικά του στάδια.

Το PSA  χρησιμοποιείται επίσης ευρύτατα για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων μιας θεραπείας του καρκίνου του προστάτη, ενώ υπό έρευνα βρίσκεται η θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, που στοχεύει το PSA [2].